مشخصات حیات معقول - 7

انسان بر مدار فطرت

  

انسان بر مدار فطرت 

فطرت چیست ؟  

فطرت عبارت است از جریان طبیعى و قانونى نیروهایى که در انسان بوجود می آید. بنابراین براى هر یک از نیروهاى غریزى و مغزى و روانى، فطرتى وجود دارد که جریان طبیعى و منطقى آن نیرو میباشد.  

لفظ فطرت با نظر به منابع معتبر لغت به معناى خلقت اصلى است. عبارت «ابن منظور» لغت شناس معروف چنین است: 

«فطره یفطره فطرا اى خلقه و الفطرة الابتداء و الاختراع » 1 ( ماده فطرت به معناى خلقت است ) و بهترین شاهد این معنى آیه اى است در سوره روم :  

«فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتى فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ »  2 ( فطرت خداوندى است که مردم را بر مبناى آن آفریده و هیچ عاملى نمیتواند خلقت خداوندى را دگرگون بسازد . ) سپس ابن منظور مشتقات این مادّه را در قرآن و بعضى احادیث می آورد و همه آنها را به معناى خلقت اولى میگیرد از آن جمله:

« اَلْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ » 3 ( سپاس مر خداى را که آفریننده آسمانها و زمین است) 

«اِنّى وَجَّهْتُ وَجهِىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّماواتِ وَ الأَرْضَ »  4 ( من روى خود را بسوى آن خدا برگرداندم که آسمانها و زمین را آفریده است)

بلى در سه مورد از آیات قرآنى در باب تفعل و انفعال بمعناى شکافتن آمده است :  

مریم آیه 90 ، الانفطار آیه 1 ، المزمل آیه 18 و همچنین این ماده در شکستن روزه ( افطار ) هم بکار رفته است. 

و با نظر به مضمون آیات مربوطه قطعى است که مقصود از فطرت و فاطر و فطر بمعناى خلقت اصلى است که در مجراى قانون الهى قرار مى‏گیرد. 

امیر المؤمنین علیه السّلام در توصیف خداوندى میفرماید :  

« فَطَرَ الخَلائِقَ بِقُدرَتِهِ »  ( مخلوقات را با قدرت خود آفرید ) .  

« لَم یَشرَکهُ فى فِطرَتِها فاطِر » ( در آفرینش مورچه هیچ آفریننده‏اى با خدا شرکت نکرده است ) .  

البته بحث در مورد فطرت به درازا می انجامد. و برای خود بحث مفصلی را مطلبد.

به طور کلی، انسان دارای فطرت اولیه است. فطرت اولیه انسان، پاک و از استعداد کمال جویی برخوردار است. اگر انسان از انحرافات و تلقینات و اصول پیش ساخته محیط ناسالم اجتماعی در امان بماند، می تواند فطرت پاک خود را حفظ کند.

-----------------------------------------------------------------------------

( 1 ) لسان العرب ابن منظور ج 5 ص 56 چاپ بیروت 1375 . 

( 2 ) الروم آیه 30 .

( 3 ) فاطر آیه 1 . 

( 4 ) الانعام آیه 79 .